ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયા
વ્યાખ્યા :
ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયા એ એક ચેતાકીય વિકાર છે, જેમાં ચહેરાના એક ભાગમાં અચાનક, તીવ્ર અને વીજળીના આંચકા જેવો દુખાવો થાય છે. આ દુખાવો મોટે ભાગે ચહેરાના નીચેના ભાગમાં, ગાલ, જડબા, દાંત, પેઢા અને હોઠ પર થાય છે, જોકે તે કપાળ અને આંખની આસપાસ પણ થઈ શકે છે.
ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયાની સમજ :
આ દુખાવો સામાન્ય રીતે ટૂંકા ગાળાનો હોય છે અને થોડી સેકન્ડથી લઈને થોડી મિનિટ સુધી ચાલે છે, પરંતુ તે વારંવાર થઈ શકે છે. ખાવું, બોલવું, દાંત સાફ કરવા અથવા ચહેરાને સ્પર્શ કરવા જેવી સામાન્ય પ્રવૃત્તિઓ પણ દુખાવાને ઉત્તેજિત કરી શકે છે.
ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયા સામાન્ય રીતે ટ્રાયજેમીનલ ચેતા પર દબાણને કારણે થાય છે, જે મગજના સ્ટેમમાંથી નીકળીને ચહેરાના સ્નાયુઓને સંવેદના પહોંચાડે છે. આ દબાણ રક્ત વાહિની, ગાંઠ અથવા અન્ય સ્થિતિને કારણે થઈ શકે છે.
ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયા માટે ગુજરાતીમાં ચોક્કસ પર્યાય શબ્દ નથી, પરંતુ આ રોગને નીચેના શબ્દો વડે સમજાવી શકાય છે:
ચહેરાનો અસહ્ય દુખાવો:
- આ શબ્દ ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયાના મુખ્ય લક્ષણને વર્ણવે છે, જે ચહેરાના એક ભાગમાં અચાનક, તીવ્ર અને લપકારા મારતો દુખાવો છે.
ટ્રિજેમિનલ ચેતાનો દુખાવો:
- આ શબ્દ ટ્રાયજેમીનલ ચેતાને થતી અસરને સીધી રીતે સૂચવે છે.
ચહેરાનો ચેતાનો દુખાવો:
- આ શબ્દ ચહેરાના સ્નાયુઓને અસર કરતી ચેતાના દુખાવાનું વર્ણન કરે છે.
ફેશિયલ ન્યુરાલ્જીયા:
- આ શબ્દ ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયાનો અંગ્રેજી પર્યાય છે, જેનો ઉપયોગ ગુજરાતીમાં પણ થઈ શકે છે.
આ ઉપરાંત, કેટલાક ચિકિત્સકો અને દર્દીઓ ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયા માટે "ટીક ડુલોરુ" (tic douloureux) શબ્દનો પણ ઉપયોગ કરે છે, જે ફ્રેન્ચ શબ્દ છે અને તેનો અર્થ થાય છે "પીડાદાયક ટિક".
વધુમાં, ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયાના લક્ષણોનું વર્ણન કરવા માટે "વીજળીના આંચકા જેવો દુખાવો", "છરીના ઘા જેવો દુખાવો" અથવા "અસહ્ય ચહેરાનો દુખાવો" જેવા શબ્દપ્રયોગોનો પણ ઉપયોગ કરી શકાય છે.
નોંધ:
ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયા માટે ચોક્કસ ગુજરાતી પર્યાયની ગેરહાજરીમાં, આ રોગનું વર્ણન કરવા માટે ઉપરોક્ત શબ્દો અને શબ્દસમૂહોનો ઉપયોગ કરવો યોગ્ય છે.
રચના : ટ્રાયજેમીનલ નર્વ (ચેતા)
- ટ્રાયજેમીનલ નર્વ, મગજના પોલાણમાંથી નીકળી ચહેરા ઉપર ડાબી અને જમણી એમ બન્ને બાજુ સંવેદના પહોંચાડવાનું કાર્ય પાંચમી ફેસિયલ નર્વ કરે છે. જેને ટ્રાઇજિનીનલ નર્વ (ચેતા) કહે છે. જે આંખ, કાન, ભ્રમર, કપાળ, લમણાં, નાક ઉપર અને નીચેના જડબા, ગળાની ઉપર નીચે અને પાછળના ભાગ સુધી પથરાયેલી હોય છે.
ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયા
- ટ્રાઇજેમીનલ નર્વમાં કોઈ કારણસર અવરોધ ઉત્પન્ન થાય ત્યારે ચેહરા પર ખૂબજ તીવ્ર દુખાવો થાય છે જેને ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયા કે ફેસિયલ ન્યુરાલ્જીયા તરીકે ઓળખાય છે.
- ચહેરા, ગાલ, દાંતના જડબાની ડાબી તથા જમણી બાજુમાં અતિ તીવ્ર વેદના આપતું, જાણે કે છરીથી કોઈ કાપતું હોય તેવું દર્દ ઠંડીની ઋતુમાં એકાએક વધતું લાગે તો, ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયા, તેનો હોમિયોપેથીમાં ઉતમ ઉપચાર છે.
લક્ષણો – ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયા ના :
- ખૂબ જ લપકારા મારતો અસહ્ય દુ:ખાવો થાય,
- ચહેરા ઉપર જાણે કંઈ દબાણ આવતું હોય તેવું લાગે,
- તે બાજુ ભારે કે વજનદાર ભાગે જીભ જાડી થઈ જાય શ્વાસ રૃંધાતો હોય તેવું લાગે,
- છાતીમાં પણ ભીંસ અનુભવાય, ધબકારા વધી જાય,
- દર્દના કારણે આંખમાંથી પાણી આવી જાય.
- દર્દીને બહુ પવન કે અવાજના કારણે દુ:ખાવો વધી જાય, કંઈક ખાવાથી પણ દુ:ખાવો વધે.
- બંધ ઓરડાને બંધિયાર વાતાવરણમાં પણ દર્દ તીવ્ર બને ખુલ્લામાં બારી પાસે સારું લાગે.
- તેના કારણે માનસિક તાણ ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયા માં અનુભવાય.
તમને જો ક્યારેક ચહેરા ઉપર એક બાજુ દાંતમાં કે કાન પાસે દુ:ખાવો થાય તો સ્વાભાવિક રીતે જે તમે તેને દાંતની તકલીફ સમજીને દાંતના ડૉક્ટર પાસે સારવાર લેશો. છતાં ફેર ન પડતાં તમે દાંત કઢાવી નાંખશો. છતાં દુ:ખાવામાં કોઈ ફેર પડશે નહીં પણ લબકારા મારતો દુ:ખાવો વધી જશે. આવું બને તો તમને ફેશિયલ ટ્રાઇજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયા હોઈ શકે.
ટ્રાઇજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયા થવાના કારણો
આ રોગ થવા માટે જુદા જુદા કારણો જવાબદાર હોઈ શકે જેમકે
- કોઈ કારણસર ચેતા ઉપર દબાણ આવવાથી,
- મગજમાં વધારે પડતું દબાણ (ક્રેનિયલ પ્રેશર) થવાથી,
- ચેતાને વાઇરસ કે ફુગનો ચેપ લાગવાથી
- ચેતાનેકંઇક વાગી જવાથી,
- સર્વાઇકલ સ્પોન્ડીલાઇટીસના કારણે (કેમકે કરોડના ઉપરના મણકામાંથી આ ચેતા પસાર થતી હોય છે તે મણકાના દબાણ કે ઘસારાની અસર તેને થાય છે.)
- ક્યારેક વધારે પડતી કડક વસ્તુ ચાવવાનો પ્રયત્ન કરતાં કે ખૂબ મોટેથી હસતાં બોલતાં કે છીંક ખાતાં ચેતાનાં કાર્યમાં વિક્ષેપ ઉત્પન્ન થાય છે.
ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયા ની સારવાર–
- ઠંડી ઋતુ અને ચોમાસામાં આ ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયાની તીવ્રતા વધે છે. આધુનિક વિજ્ઞાનમાં આ ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયામાં થતાં દર્દમાં રાહત લાવવા જે દવાઓ આપવામાં આવે છે તેનાથી રોગ કાયમી મટતો નથી. માત્ર રાહત થાય છે અને સમય જતાં દવાનાં પાવરમાં વધારો કરવો પડે છે. દવાઓથી લાંબા ગાળે કિડની (અને લીવરને નુકસાન પહોંચે છે.)
હોમિયોપેથી સારવારમાં તમારાં ચોક્કસ ચિહ્નોને ધ્યાનમાં લઈ દુ:ખાવો ડાબી બાજુ છે કે જમણી બાજુ તે મુજબ અલગ-અલગ ચોક્કસ ઔષધો આપવામાં આવે છે. જેમાં ધીરજપૂર્વક સારવાર કરાવતાં દર્દીને સંપૂર્ણ રાહત થાય છે. સ્પાઇનેલિયા દર્દ ડાબી બાજુનાં ભાગમાં જોવા મળે છે. જે કપાળ, ભ્રમર, આંખ, ઉપરના જડબા સુધી પ્રસરે છે. લપકારા મારતો દુ:ખાવો અને બળતરા થાય છે.
હોમિયોપેથીક સારવાર – ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયા માટે સુરક્ષિત અને અસરકારક વિકલ્પ:
હોમિયોપેથી ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયાની સારવાર માટે એક સલામત અને અસરકારક વિકલ્પ પૂરો પાડે છે. હોમિયોપેથીક દવાઓ દર્દીના વ્યક્તિગત લક્ષણો અને શારીરિક અને માનસિક સ્થિતિને ધ્યાનમાં રાખીને પસંદ કરવામાં આવે છે. આ દવાઓ દુખાવાની તીવ્રતા ઘટાડવામાં અને રોગના મૂળ કારણને સંબોધવામાં મદદ કરી શકે છે.
ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયા માટે હોમિયોપેથીક દવાઓ:
Spigelia:
ડાબી બાજુના દુખાવા માટે, ખાસ કરીને કપાળ, ભમર, આંખ અને ઉપલા જડબામાં
Belladonna:
જમણી બાજુના દુખાવા માટે, ખાસ કરીને જડબા અને ગાલમાં
Aconitum:
અચાનક અને તીવ્ર દુખાવા માટે, ખાસ કરીને ઠંડી હવાના સંપર્કમાં આવ્યા પછી
Magnesia Phosphorica:
ખેંચાણ જેવા દુખાવા માટે, જે ગરમીથી રાહત મેળવે છે
Frequently Asked Questions (FAQ)
ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયા શું છે?
વ્યાખ્યા:
ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયા એ એક અતિશય પીડાદાયક ચહેરાનો દુખાવો છે જે ચહેરા પરના ટ્રાયજેમીનલ ચેતાને અસર કરે છે.
આ દુખાવો ઘણીવાર અચાનક અને તીવ્ર આંચકા જેવો હોય છે, જેને ઇલેક્ટ્રિક શોકની જેમ વર્ણવી શકાય છે.
તેના લક્ષણો શું છે?
લક્ષણો:
- ચહેરાના એક ભાગમાં અચાનક, તીવ્ર, છરાબાજી જેવો અથવા ઇલેક્ટ્રિક શોક જેવો દુખાવો.
- દુખાવાના હુમલા સામાન્ય રીતે થોડી સેકંડથી લઈને થોડી મિનિટ સુધી ચાલે છે.
- દુખાવો મોટે ભાગે ચહેરાના એક તરફ થાય છે, સામાન્ય રીતે ગાલ, જડબા અથવા કપાળના વિસ્તારમાં.
- કેટલાક લોકો ચહેરાના સ્પર્શ, ચાવવા, બ્રશ કરવા અથવા તો હળવા પવનથી પણ દુખાવાના હુમલા અનુભવી શકે છે.
તેનુ કારણ શું છે?
- મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં, ટ્રાયજેમીનલ ચેતા પર રક્તવાહિની દ્વારા દબાણને કારણે આ સ્થિતિ થાય છે.
- અન્ય કારણોમાં ગાંઠો, મલ્ટિપલ સ્ક્લેરોસિસ અથવા ચહેરાના આઘાતનો સમાવેશ થઈ શકે છે.
ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયાનું નિદાન કેવી રીતે થાય છે?
નિદાન મુખ્યત્વે તમારા લક્ષણોના વર્ણન અને તમારા ડૉક્ટર દ્વારા શારીરિક તપાસ પર આધારિત છે.
- કેટલાક કિસ્સાઓમાં, એમઆરઆઈ જેવા ઇમેજિંગ પરીક્ષણો અન્ય સંભવિત કારણોને નકારી કાઢવા માટે કરવામાં આવી શકે છે.
તેની સારવાર શું છે?
સારવાર:
- દવાઓ: એન્ટિકોનવલ્સન્ટ્સ અને સ્નાયુઓને આરામ આપતી દવાઓ જેવી દવાઓ દુખાવાને નિયંત્રિત કરવામાં મદદ કરી શકે છે.
- સર્જરી: જો દવાઓ અસરકારક ન હોય, તો સર્જરી કરવામાં આવી શકે છે. ઘણી પ્રકારની સર્જિકલ પ્રક્રિયાઓ ઉપલબ્ધ છે, જેમાં ટ્રાયજેમીનલ ચેતા પરના દબાણને દૂર કરવા અથવા ચેતાને નુકસાન પહોંચાડવાનો સમાવેશ થાય છે.
- અન્ય ઉપચારો: કેટલાક લોકોને એક્યુપંક્ચર, ફિઝિકલ થેરાપી અથવા પોષક પૂરવણીઓ જેવી પૂરક ઉપચારોથી પણ ફાયદો થઈ શકે છે.
ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયા માટે હોમિયોપેથી કેવી રીતે મદદ કરી શકે?
- હોમિયોપેથી ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયાના મૂળ કારણને સંબોધિત કરીને દુખાવાની તીવ્રતા અને આવર્તન ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે.
- તે વ્યક્તિના લક્ષણો, શારીરિક અને માનસિક સ્થિતિને આધારે વ્યક્તિગત સારવાર આપે છે
ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયા માટે સામાન્ય રીતે ઉપયોગમાં લેવાતી કેટલીક હોમિયોપેથીક દવાઓ કઈ છે?
હોમિયોપેથીક દવાઓ નીચે પ્રમાણે છે :
- એકોનાઈટ: અચાનક, તીવ્ર દુખાવા માટે જે ઠંડા પવન અથવા ઠંડા એક્સપોઝરથી ખરાબ થાય છે.
- કોલોસિન્થિસ: ખેંચાણ જેવા દુખાવા માટે જે ગરમી અને દબાણથી રાહત મળે છે.
- મેગ્નેશિયા ફોસ: ચહેરાના જમણા ભાગમાં શूटિંગ પીડા માટે જે ઠંડા અને ખુલ્લી હવાથી ખરાબ થાય છે.
- સ્પિજેલિયા: ચહેરાની ડાબી બાજુએ દુખાવો થાય છે જે સ્પર્શ અને હલનચલનથી ખરાબ થાય છે.
શું હોમિયોપેથીક સારવાર પરંપરાગત દવાઓ સાથે લઈ શકાય?
હા,
હોમિયોપેથીક સારવાર ઘણી વખત પરંપરાગત દવાઓ સાથે સુરક્ષિત રીતે જોડી શકાય છે. જો કે, તમારા ડૉક્ટર સાથે તમારી બધી સારવાર વિશે ચર્ચા કરવી મહત્વપૂર્ણ છે.
હોમિયોપેથીક સારવારના પરિણામો જોવા માટે કેટલો સમય લાગે છે?
- સુધારણાનો સમય વ્યક્તિએ વ્યક્તિએ બદલાઈ શકે છે. કેટલાક લોકો થોડા દિવસોમાં રાહત અનુભવી શકે છે, જ્યારે અન્ય લોકોને નોંધપાત્ર સુધારો જોવા માટે અઠવાડિયા કે મહિનાઓ લાગી શકે છે.
હું ટ્રાયજેમીનલ ન્યુરાલ્જીયા માટે યોગ્ય હોમિયોપેથીક સારવાર કેવી રીતે શોધી શકું?
- લાયક હોમિયોપેથનો સંપર્ક કરવો શ્રેષ્ઠ છે જે તમારા કેસનું સંપૂર્ણ મૂલ્યાંકન કરી શકે અને તમારા માટે શ્રેષ્ઠ દવા સૂચવી શકે.
